نمادشناسی رؤیای بزرگ ضحّاک و افراسیاب در شاهنامۀ فردوسی

چکیده اسطوره روایتیست که به مردم در فهم جریان‌های معمول روانی و راه­های رشد انسان در مسیر زندگی کمک می­کند. رؤیا نیز پدیدۀ طبیعی و برون­فکنی خاصِّ ناخودآگاه است که در خودآگاه ظهور می­یابد. اسطوره و رؤیا دارای زبانیست که با شناخت نماد­ها به رمز و راز آن­ها پی‌خواهیم بُرد. بر مبنای این پژوهش، شاهنامۀ فردوسی در برگیرندۀ رؤیاهایی با سرشت جمعی- اسطوره­ایست که با زبانی نمادین شخصیّت­ِ رؤیابین را از رخ‌دادهایی آگاه می­سازد که در آینده رخ خواهد داد تا چاره‌ای بیندیشد و از وقوع آن در عالم خودآگاه پیش­گیری کند. رؤیای ضحّاک و افراسیاب، دو پادشاه اهریمنی شاهنامه، رؤیاهایی بزرگ­ و دربرگیرندۀ تصویر‌های کهن­الگویی ناخودآگاه جمعیست. رؤیای هراس‌ناک ضحّاک بیان­گر نابودی او به‌دست فریدونِ قهرمان است که با قیام کاوۀ آهن‌گر در عالم خودآگاه بوقوع می­پیوندد و فریدون، به فرمان سروش او را در کوهِ دماوند زندانی می­­کند. رؤیای رازآمیز افراسیابِ پیمان­شکن نیز پیامدش مرگ و نابودی اوست، به این معنا که پس ­از سال­ها جنگ و خون­ریزی به کین سیاوش، کی‌خسرو به زندگی اهریمنِ پیمان­شکن پایان می­بخشد.